बदला

Taha Muhammad Ali, a Palestinian poet.
–ताहा मुहम्मद अली

कहिलेकाहीँ ...म कामना गर्छु
भेट्न पाए हुन्थ्यो युद्धमा
त्यो मान्छे जसले मेरो बाबाको हत्या गरेको थियो
र हाम्रो घरलाई ध्वस्त पार्दै
निष्कासित गरिदिएको थियो मलाई
एउटा सानो देशमा
र यदि उसले मलाई मारिदियो भनेँ
म आराम पाउँथे अन्ततः
र यदि म तयार भए
म आफ्नो बदला लिने थिए ।

तर जब मेरो प्रतिद्वंदी प्रकट हुन्दा
यस्तो थाहा पायो भनेँ, कि
उसको एक आमा छ
उसको पखाईमा बस्ने
या एक बाबा छ जो राख्छ
आफ्नो दाहिने हात
आफ्नो छातिमा मुटु भएको त्यो ठाउँमाथि
भेट को लागि उनले तय गरेको समयमा
मात्रै केही पौने घण्टा जत्ति
जहिले उसको छोरो ढिलो आउँदा–
तेसो भए म उसको हत्या गर्दिन
मैले सक्ने भए पनि ।

यस्तै... म
उसको हत्या गर्ने छैन
यदि चाँडै यो प्रष्ट पारिन्छ भनेँ
कि उसको एक भाई वा बहिनीहरू छन्
जो उसलाई माया गर्छन् र निरन्तर भेट्ने आश गर्छन्
या उसलाई स्वागत गर्ने श्रीमती छिन्
र बच्चाहरू जो
उसको अनुपस्थितिलाई सहन सक्तैनन्
र जसलाई उसको उपहारले खुशी पार्ने गर्दछ
या यदि उसका छन्
साथी–सँगीहरू
छिमेकीहरू जसलाई ऊ चिन्दछ
या साथीहरू जेलका
या अस्पतलाको एकै कोठाका
या स्कूले दिनका सहपाठीहरू ...
उसको बारेमा सोध्दै
र पठाउँछन् उसलाई सलाम ।

तर यदि ऊ
अगाडि पछाडि कोही नभएको–
रुखबाट काटिएको एउटा हाँगा जस्तो
आमा या बाबा नभएको
साथै भाई वा बहिनी पनि नभएको
पत्नीविहीन, निःसन्तान
र नभएको कुनै भाईबन्धु, छिमेकी या साथीहरू
सहयोगी या सहकर्मीहरू
तेसो भए म उसको दुःखमा केही थप्ने छैन
त्यस एक्लोपनमा–
मृत्युको कष्ट थप्ने छैन
र मरेर जानुको दुःख पनि ।

बरु म खुशी हुने छु
उसलाई बेवास्ता गर्दा, जब उसको छेउबाट हिँड्दा
गल्लीतिर– र म
आफैलाई शान्त पार्ने छु
कि उसलाई ध्यान नदिनु पनि
आफैमा एकप्रकारको बदला हो ।

Transleted by : Chandra Gurung

मरूभूमि : एक मृगतृष्णा जीवन

BY : Chandra Gurung

अनुहारको क्यानभासमा
एक धर्सो मुस्कान कोरिएको छैन
गालामा हर्ष फुलेको छैन
रङ्गका सारा पुतली उडी गएको बगैँचाजस्तो
उजाड र खल्लो मरुभूमि !
चारैतिर
जीवन सुकिसकेका पातपतिङ्गर
यौवन सुम्सुम्याउन आउँछ हावाको शुष्क हात
उमङ्ग मरिसकेका सुनसान आँखा
भित्रभित्रै अग्लिरहेको एक्लोपनको हिमाल !
दिनैभरि
आँखा जुधाउँछ अल्लारे घाम
जिस्क्याइरहन्छ हावाहुरी
आफ्नो बैँसले कुनै बटुवालाई फकाउँला झैँ लाग्छ
हाउभाउले कुनैलाई लठ्ठ्याउँला झैँ लाग्छ
प्रेमिल अँगालोको पर्खाइमा
बाँचिरहेको एक बेहुली सपना !
यो मरूभूमि
छातीमा हरियो खजुरको बोट सजाउँदै
सिउरिँदै कानको चेपमा आत्मविश्वासी सिउँडी फूल
सामेल छ इच्छाहरूको क्याराभानमा
एक मृगतृष्णा जीवन !

मरम अल-मसरीका केही टुक्रा कविताहरू

मरम अल-मसरी सीरियाली कवि हुन् । मरम अल-मसरीका केही टुक्रा कविताहरू...

1.
मलाई लाग्यो
त्यो तिम्रो कदमको आवाज हो
मेरो मुटुमा भइरहेको
तेज धुकधुकी ।

2.
तिमी कति अलग छौ ती सबैभन्दा
तिम्रो विशेषता हो
तिम्रो ओँठमा बनेको
मेरो चुम्बन ।

3.
कोही खटखटाउँदै छ ढोका
को ?
सफा गरी गलैँचामुनि गरिदिन्छु
आफ्नो एक्लोपनको धूलो ।
एउटा मुस्कानको व्यवस्था गर्दै
खोली दिन्छु ढोका ।

4.
नूनको दानाझैँ
उनीहरु चम्किए
र गलेर गए ।
यसप्रकार हराएर गए
ती लोग्ने मान्छेहरू
जसले मलाई माया गरेनन् ।

5.
बाहिर अँध्यारोमा
म कापिरहेकी छु चिसोले
तिमी
किन खोल्दैनौ मेरो लागि
आफ्नो कमिजको ढोका ?

Translet By : Chandra Gurung 

देश

By : Chandra Gurung

 
आकाशको कौसीबाट
तुर्लुङ्ङ झुन्डिएको जूनको त्यो फुर्को
तिम्रो जीवनको अँध्यारो बाटोमा उज्यालो हिँड्छ
मेरा उराठ पलहरूमा खुशी मुस्कुराउँछ
त्यो तिम्रो पनि हो
त्यो मेरो पनि हो
सुन्दर जून जस्तै हो देश ।

घाम उकालो उक्लन्छ
घाम ओरालो ओर्लन्छ
तिमी आफ्नो मुटुमा घामको न्यानो भर्छौ
म एक किरण रोशनीले यी आँखा रङ्ग्याउँछु
उज्यालो र सुखद
सुनौलो घाम जस्तै हो देश ।

क्षितिजका टिलपिल ताराहरू
तिमी ती तारालाई मनमा आशा मानेर सजाउँछौ
म टीका बनाएर निधारमा राख्छु
आत्मीय र मायालु
चम्किलो तारा जस्तै हो देश ।

यी सेता हिमाल
तिमी आत्मविश्वासको प्रतीक मानेर ढोग्छौ
म साथको साथी मानेर पुज्छु
शान्त र गम्भिर
पवित्र हिमाल जस्तै हो देश ।

यो बतास
तिम्रो मनको डाँडाकाँडा खुशी बोक्दै आउँछ
मेरो जीवनको फाँटभरि सद्भावको कोशेली लिएर डुल्छ
सबको मन हर्ने
निश्छल बतास जस्तै हो देश ।

त्यो अँगालोमा
तिम्रो दुःखव्यथाको सारा संसार सजिलै अटाउँछ
मेरो जीवनभरिको थकान सिनित्त मेटिन्छ
सहृदयी मायाले बेर्ने
विशाल समुद्र जस्तै हो देश ।

यी फूलहरूमा
तिमी आफ्नो रगतको रंगले जीवन भर्छौ
म मेरो पसिनाले सौन्दर्य थप्छु
साझा फूलबारी, र
सुगन्धित फूल जस्तै हो देश ।

साथी,
तिम्रो आँसुमा रसाउने त्यो एकजोर बूढौली आँखा
मेरो खुशीमा फुल्ने त्यो चोखो अनुहार
मनको भित्तामा फ्रेमबद्ध
ममतामयी आमा जस्तै हो देश ।

मलाला युसुफजाइलाई अनुरोध

By:मनु लोहोरुङ्

ओ मलाला !
तिम्रो स्वाट भ्याल्ली भन्दा नि
युगौं देखि स्वातन्त्र मेरो गाउँमा
तिमी जन्मिऊ न एक पटक,
तिमीले पाएको नोबेल शान्ति पुरस्कार भन्दा
अझै बढी महत्वको हुने थियो त्यो,


ओ मलाला !
तिमीलाई थाहा छैन होला
तिम्रो बुर्का भन्दा केही फरक छैन
मेरो गाउँको संकीर्ण विचार
मेरो शहरको हिंस्रक कार्य,
मेरो समाजको अचेतना
तिम्रो बुर्काले त केवल
तिम्रो मुहारको सुन्दरता मात्रै छोपियो
तर संकीर्ण विचारले त
खोसिन्छन्,यहाँ इमान्दारका अवसरहरू
लुटिन्छन्, यहाँ गाउँमा गरिबीको पसिना
छोपिन्छन् यहाँ शहरमा ज्यादतीहरू


थाहा छ ? तिमीलाई कन्चटमा ताकेर
मार्न खोज्ने तालेवानी बिद्रोही भन्दा
कम खतरनाक छैन
मेरो अर्ध-चेत संस्कार
किन कि तिमी जस्तै
थुप्रै नारीहरूमाथि घरेलु हिंसा खनिन्छ
र यहाँ समाज निदाउछ
मेरो कानून बिक्छ = पैसामा
मेरो प्रसाशन बाँच्छ = गुण्डामा
मेरो न्याय लहसिन्छ = नेतामा
र सत्य साटिन्छ = नातामा

ओ मलाला !
तिम्रो आवाजहरू उज्याउन
मेरो रस्ती वस्तीमा पनि एक पटक जन्मिऊ न !
मेरो गाउँ ब्युँझियोस्
मेरो शहर झस्कियोस्
कि म चाहन्छु,
- प्रत्येक अँध्यारा गल्लीहरूमा
- शहरका चौक-डबलीहरूमा
- प्रत्येक अन्धो दिमागहरूमा
नारीको अस्मितामाथि
न्यायको हुंकार बोलियोस्,
बोलियोस्, परआत्मामाथि गरिने
कुठाराघातहरूमाथि निसाफ
अधिकार शक्तिमा बदलियोस्
न्यायको आभास बदलियोस
र
आडम्बरका महलहरूभित्र
उठाईका अधिनायक दिवारहरूबाट
निस्किउन् मानवीय चेतका गुञ्जनहरू

ओ मलाला !
तिम्रो स्वाट भ्याल्ली भन्दा नि
युगौं देखि स्वातन्त्र मेरो गाउँमा
तिमी जन्मिऊ न एक पटक,
तिमीले पाएको नोबेल शान्ति पुरस्कार भन्दा
अझै बढी महत्वको हुने थियो त्यो,
मेरो देशलाई................!

एउटा धूर्त बकुल्लो

By :चन्द्र गुरुङ

आँखाहरू बन्द छन्
अनुहारभरि फैलिएको छ मौनता ...
एक खुट्टामा उभिएर
ध्यानमग्न छ बकुल्लो ।

कति शान्त
कति सौम्य
कति शालीन
र, भद्र अनुहार ।

कुनै
तपस्यालीन साधु जस्तै
भजनको संगीतमा डुबेको भक्त जस्तै
मस्त आत्मा जस्तै ।

अभ्यस्त छौ
साथको अभिनय गर्न
गहिरो मित्रताको नाटक खेल्न
सद्भावको ढोँग रच्न ।

तर,
धेरै पटक देखेको छु
तिमीले ओठमा बोक्रे मुस्कान उमारेको
झारेको गोहीको आँसु
चुपचाप उभिन्छौ
मनमा कपटपूर्ण जाल बुन्छौ
पर्खी बस्छौ मायाप्रेमको आकाश फिँजाई
आफ्नो आहारा छोप्न ।

जहिले देख्छु
तिम्रो मुखमा कुनै निर्दोष रगतको छिट्टा
छट्पटाइरहेको कुनै अभागी जलचर ।
र,
हेर्दाहेर्दै
भर्खर, तिमीले चेप्न भ्यायो आफ्नो तेजधार चुच्चोमा
एउटा निर्दोष माछो !

फ्रीडा काहलोको जुँगा

By : अशरफ फयाद

१
म बेवास्ता गरिदिनेछु हिलोको दुर्गन्धलाई, वर्षालाई तर्साउनुपर्ने आवश्यकतालाई
र, मेरो छातीभित्र लामो समयदेखि रहेको आगोलाई ।
म आफ्नो हालको लागि सही राहत खोज्दैछु,
जसले मलाई तिम्रो ओठबारे सोच्न दिँदैन, तर म चाहन्छु
या म झार्न सकूँ तिम्रो रातो पत्रदलमा जमेको कुइरोको थोपो
या झाँेकको गतिलाई गर्न सकूँ सुस्त जो फैलिन्छ ममाथि
जब यो अनुभव हुन्छ कि
तिमी छैनौं यस घडी मसित
र रहने छैनौं... जब मलाई आफ्नो स्थिति साबित गर्नको लागि
विवश गरिन्छ रातको कातिल मौनताअघि
नाटक गर कि धर्ती मौन छ, जस्तो कि टाढादेखि हेर्छौं हामी यसलाई
र हामीबीच जे भयो त्यो लामो चलेको कुनै भद्दा मजाकभन्दा धेरै केही थिएन !
२
तिमी के सोच्छौ ती दिनहरूबारे जुन मैले तिमीविना बिताएँ ?
ती शब्दहरूका बारेमा जो मेरो भारी दुखाइबाट यत्ति चाँडै वाष्पित भए ?
ती गाँठबारे जो मेरो छातीमा सुकेको लेउझैं जमेका थिए ?
मैले तिमीलाई भन्न बिर्सें कि मलाई तिम्रो अनुपस्थितिको बानी परिसकेको छ (यान्त्रिकी रूपमा भन्नुपर्दा)
र शुभकामनाहरूले तिम्रो इच्छाहरूको बाटो बिर्सिसके
र मेरो स्मृतिलाई बिर्सिदिएको छ
कि म अझै पनि गरिरहेछु उज्यालोको पिछा, हेर्नको लागि होइन, किनभने अँध्यारो खतरनाक छ, हामीलाई यसको बानी परिहाल्ने पनि !
के मेरो क्षमायाचनाले पुग्छ ?
ती सबको लागि जो घटे त्यस दौरान जब म राम्रो बहाना गर्ने कोसिसमा रहेँ ।
३
हरेकपटक ईष्र्या उठिरह्यो मेरो छातीमा
हरेकपटक निराशाले मेरो अँध्यारो दिनहरूको एक नयाँ दिन बर्बाद ग¥यो
हरेकपटक मैले भनेँ न्यायलाई हुनेछ महिनावारीको कष्ट र प्रेम आफ्नो ढलिरहेको उमेरमा एक कमजोर दिमागी मान्छे थियो
जो नपुंसकताले ग्रस्त थियो ।
४
मलाई आफ्नो स्मृतिहरूदेखि जोगिनुछ
र घोषणा गर्नुछ कि म मस्त सुत्छु
मैले ती प्रश्नहरूलाई च्यात्नैपर्नेछ
जो खोज्दै आएका छन् तर्क, सटीक जवाफ पाउनका लागि
ती प्रश्नहरू, थुप्रै निजी कारणहरूले स्वाभाविक विराम खसेपछि आएका हुन् ।
५
ऐनालाई भन्न देऊ कि तिमी कत्ति सुन्दर छौ
हटाऊ धुलो भरिएको आफ्नो शब्दहरूको थुप्रोलाई ,गहिरो सास लेऊ
याद गर कत्ति माया गर्थें म तिमीलाई,
अनि कसरी सबथोक फेरियो बिजुलीको एक झट्कामा
जो हुनसक्थ्यो भयानक आगोको कारण ...एउटा खाली गोदाममा ।
फ्रीडा काहलो प्रसिद्ध मेक्सिकन पेन्टर हुन्, जसले आफ्नो ‘सेल्फ प्रोट्रेट’मा जुँगा बनाएकी थिइन् ।
अनुवाद ः चन्द्र गुरुङ

म वेश्या

By : नीभा शाह

म वेश्यासंग
त्यत्रो साहस
कहाँ छ र हजूर ?
शहीदको रगत
मदीरा बनाएर
घटघटी पिउने साहस ???

म वेश्यासंग
त्यत्रो साहस
कहाँ छ र हजूर
शहीदको रगत
पिएर फेरी
जिउने साहस ???

म वेश्यासंग
म जस्तै साहस छ हजूर,
गुन्युं खोल्ने साहस
हो, मैले गुन्युं खोलें हजूर !!!
शहीदको रगत चुस्ने
तिम्रा ओठहरुभन्दा
पवित्र र चोखा छन्
हजारौंले चुसेका
मेरा ओठहरु,
हो, म वेश्याका ओठहरु !!!

शहीदका छाती गिजोल्ने तिम्रा
रुखा हातहरु भन्दा
पवित्र र चोखा छन्
मेरा छातीहरु
हो, म वेश्याका छातीहरु !!!

शहीदको यौनांग चुठ्ने
तिम्रा यौनांगभन्दा
पवित्र र चोखा छन्
हजारौंले चुठेका
मेरा यौनांगहरु,
हो, म वेश्याका यौनांगहरु !!!

अझै गुन्युं खोलूँ हजूर ?
तिम्रा राता साडीले
छोपेर राखेका
तिम्रा राता
मार्क्स र लेनिनभन्दा
पवित्र र चोखा छन्
मेरा नांगा
मार्क्स र लेनिनहरु
हो, म वेश्याका मार्क्स र लेनिनहरु !!!

हो, म र
म जस्तै नांगी, चोखी र पवित्र
नांगीहरुले
च्यात्नु छ,
तिम्रा राता बुर्का भित्रका
छोपिएका, लुकाइएका
कुरूप मार्क्स, लेनिन र माओहरुलाई
र उदांगो पार्नु छ
मेरा चोखा
मार्क्स, लेनिन र माओहरुलाई .......
 

मृत्यूपछिको जीवन

By :

Indra Narthunge

प्रत्येक उभौलीमा...
प्रत्येक छौवामा
सापादु भरीको वासिम
नछुङ्ले फलाक्ने "लेभेनेउ" सँगै
"खाली" को नाममा दायलुङमा खनिन्दा
प्रत्येक किरातीले
आफ्नो सौन्दर्य भेट्ने गर्छ,
तर,
मरेपछि बाँच्न
र, "खाली" भएर दायलुङमा बस्न
त्यति सजिलो छैन किरातीलाई ।

नछुङ्ले कचुर हानेकै भरमा
पोट नपल्टिएर चितै-चीत
वा,
चीत पल्टिएर पोट शून्य हुँदा
"खाली" छुट्टिनु जति सजिलो देखिन्छ
गाह्रो छ, चीत पल्टनु
किनकि, कचुरमा
जीवन र मृत्युको सफेद विम्ब
आउनुपर्छ रिसिया गाउँदा ।
मृत्यु यस्तो स्वभाविक होस्
कि, उमेरले मृत्युलाई
र मृत्युले उमेरलाई
ठानोस् अनिवार्य
मानोस् सर्वस्वीकार्य
न बगेको होस् रगत
न चढेको होस् पानी
न चुहेको होस् पीप
न निलेको होस् कुनै जहर
न लागेको होस् फाँसी
न भएको होस् दुर्घटना
र,
छोडेर जाँदा प्राणले शरीर
न नभेको होस् दायलुङमा आगो
अनि पो पल्टन्छ चीत कचुरको
अनि पो मानिन्छ जीत मृतकको ।
तर,
मृत्यू सफेद हुन
जीवन पनि सफेद हुनुपर्छ
यसैभन्छ मुन्धुमले
-कर्म अनुसारको मृत्यू
-मृत्यु अनुसारको कचुर
र,
कचुर अनुसारको जीवन
-"खाली" कि, "निखाली" ?

छोइडुम

By: केवल बिनावी

फिँजाएर फलेकभरि...
डिका कैंची चक र इन्चिटेप
लिएर एक मुटुरो कपडा
बा घोत्ली रहनुहुन्थ्यो
आकारविहीन आकृतिहरूमा
म सोच्थें
सायद बा इन्जिनियर हुन् ।

ढल्कादै जाँदा बालापन
 म सोध्ने गर्थें
बा
किन छोइडुम खेल्दा
म डुम बनेकै बखत
खित्का छाडी छाडी
हाँस्छन् साथीहरू ?

किन अक्षरहरूको वर्णमालामा
द–वर्णमै दब्ने गर्छन्
अनायासै मेरा स्वरहरू ?

किन मेरै उमेरको काजीको छोरा
तिमी भनेर
बोलाउँछ तपाइँलाई ?

र किन मलाई देखेर
साइत परेको भन्छन्
ऊ माथिल्लो गाउँका बिस्टिनिहरू
म सोध्ने गर्थें बालाई ।

बग्दै जाँदा उमेरको नदी
खुम्चिएपछि
आफ्नै मनको आकाश
मन्साएर देउरालीमा ढुङ्गो
फालेको हुँ आफ्नै बस्तीतिर
र पसेको हुँ यो अन्जान सहर
एक अघोषित अनागरिक ।

तर वर्षौंपश्चात् आज
खुब याद आइरहेछ बाको
र उभिएको छु
त्यही कठघरामा
प्रश्न सोधिरहिछिन्
अबोध छोरी
बाबा
किन सियो खै सियो
कविता पढ्दै गर्दा
पुलुक्क मैतिर हेर्छन् साथीहरू ?

बाबा
किन तुलसीको मठ छेउ खेल्दै गर्दा
बेस्सरी रिसाउँछन्
घरबेटी बा र आमाहरू ?

किन यिनीहरू त त्यस्तो देखिन्नन्
भन्ने गर्छन्
वल्लो पल्लो कोठाका आन्टीहरू ?

बाबा
किन प्राय: मलाई नै भुल्ने गर्छन्
जन्मदिनमा मेरा साथीहरू ?

प्रश्न सोधिरहिछिन् छोरी
म नि:शब्द नियालिरहेछु
निर्दोष मष्तिस्कहरूमा
चल्दै गरेको रक्तपात
र सोचिरहेछु
यी कलिला हातहरूमा
राज्य
कलम थमाउँछ या हतियार ?
(कान्तिपुरको कोशेलीबाट साभार)

आँपको रुख

By : Rajan Mukarung

दस वर्षअघि
अन्तिम पल्ट ढोगेथेँ यो आँपको रुखलाई

मेरो डाइले भन्नुहुन्थ्यो–
यो उम्रिएकै साल म पनि जन्मेको अरे !

यही आँपको रुखमुनि
म केही क्षण सुस्ताउथेँ
शीतल ताप्थेँ र परपरसम्म हेर्थेँ
यो फराकिलो मैदान
यी खेतका गराहरु
सोच्थेँ– कुनै दिन मेरो पनि हुनेछ यस्तै मैदान र खेतका गराहरु

जोत्न थालेको पचास वर्षपछि
मैले अन्तिम पल्ट हेरेथेँ
मेरै पसिनाले हिलाम्य पारेका गराहरु
रोप्नलाई ठिक्क पारेका लहलहाउँदा बीऊहरु
मन भारी भएथ्यो
तप्पतप्प खसेका थिए आँसु
किनभने– म मुक्त भएको थिएँ त्यस दिन

झुम्कीले यहीँनेर एक मजेत्रो पसिना पुछिथी
गुढ्वाले यहीँनेर जोडजोडले नारा लाएथ्यो
मेरी उसले यहीँनेर उभिएर सोधिथी–
मुक्ति भनेको के हो गुढ्वकबाबा ?

पचास वर्षसम्म
जोतेको खेत
खनेको बाँझो
यसैलाई जीवन ठानेको थिएँ मैले
भनेथेँ– झुम्किकडाइ, आजदेखि यो खेत हामीले कमाउनुपर्दैन रे !
यही होला मुक्ति

मेरी ऊ त्यसबेलै झस्केकी थिई
सोधिथी– अनि कल्ले दिन्छ जोत्ना ?

मलाई सरकारसित विश्वास थियो
उसैले दिन्छ भनेथेँ

पाँच वर्षपहिले
रातो परिचय–पत्रको लागि धर्ना बस्न काठमाण्डू गा’को मेरो गुढ्वा
जन्डिसले थलिएर उतै मर्यो
कम्लरी बस्न उतै ग’की मेरी झुम्की
परार माघीको अघिल्लो रात
‘आउन नपाउने भएँ’ भन्दै फोनमै खूब रोइथी
त्यसै रात उसले आत्महत्या गरिछे
बालुवा बटुल्थी झुम्किकडाइ
तिनाउ–नदीमा बगी पोहोरको बर्खा

दस वर्षपछि
आज २०६७ साल साउन २ गते
सत्तरी वर्ष पुगेको म चुन्नीलाल डगौरा थारु
म मुक्त कमैया
यही आँपको रुखमुनि उभिएको छु
सोचिरहेछु– यही आँपको रुख उम्रिएकै साल म किन जन्मेँ ?

पेटीकोटका झण्डाहरु

By : Anil Shrestha
एउटी बादी आइमाईका पेटीकोटका
टुक्राहरु च्यातिएर
जब यो मुलुकको राष्ट्रिय झण्डा बन्छ
र सिंहदरबारका पर्खालहरु
पेटीकोटका झण्डाहरु फर्फराउँछन्

जब भर्खरै सङ्गीतबद्ध गरिएका
नयाँ राष्ट्रिय धुनहरु
सिंहदरबारको ग्यालरीभित्र बज्छ
र यो मुलुकका केही उत्साहित सांसदहरु
कुर्सीबाट उठेर
नयाँ धुनलाई सलामी गर्छन्

जब सिंहदरबारको गेटअघि
बाहिर पहरा दिइरहेका सिपाहीका आँखाहरु
पर्खालहरुमाथि झुण्डिरहेका झण्डाहरुलाई हेर्दै
कामुकता प्रदर्शनी गर्छन्
र त्यसका ईजारहरु खुस्किएर
सिंहदरबार स्खलित हुन्छ

जब सर्वोच्च न्यायालयका पर्खालहरु चढेर
संविधानका अराजक धाराहरु
आपसमा मैथुन खेल्छन्
र सिंहदरबारका जगहरुबाट
पेटीकोटका भ्रुणहरु पैदा गर्छन्

जब साँझ परेपछि
निर्मल निवासहरुमा सिंहदरबार फुल्छ
र पारस शाहहरु
लोकतन्त्रको प्रशंसाहरु गाउँछन्

जब अति सम्मानित पोसाकहरुको यौटा कुनाबाट
अँध्यारो विस्तारै खस्छ
र सडकका किनाराहरुमा अँध्यारो झुल्न थाल्छ

जब स्ट्रिटल्याम्पका खम्बाहरुमा ठोक्किएर
बत्तीको उज्यालो मर्छ
र मुलुक पक्षाघातले
संविधानसभा भवनको छेवैमा लड्छ

म भयप्रद भएर
सडकको एक छेउमा उभिएको छु
र त्यो व्यस्त भीडबाट
सघन कक्षको एउटा दुर्गन्धित बेडमा
उपचार गराइरहेको म
मेरो मुलुक हेरिरहेको छु
त्यहीँबाट कहिले म सिंहदरबारका पर्खालहरुमाथि
फर्फराइरहेका झण्डाहरु हेर्छु
कहिले नारायणहिटी हेर्छु
र त्यसको सिरानमा देखिइरहेको घडीसुईहरु हेर्छु

यतिखेर फेरि एक हुल बादी आइमाईका अर्धनग्न स्तनहरु
मेरा आँखाहरु अघि आएर उभिएका छन् र
यो मुलुकका लागि आफूले गर्भाधान गर्न पाउनुपर्ने मागहरु गरिरहेका छन् ।

गाउँको पाठशाला

-मीन बहादुर विष्ट

जब म घुम्दै एक दिन गाउँको पाठशाला पुगेँ
त्यहाँ देखें मुस्किलसाथ उभिएका...
केही पर्खालहरु
र पर्खालहरुमा झुन्ड्याइएका
कीराले खाएर धेरै ठाउँ प्वाल परेका
देशका, संसारका र वीरहरुका नक्साहरु ।

जब म घुम्दै एक दिन गाउँको पाठशालामा पुगें
त्यहाँ देखें घामले पोलेर छहारी खोज्दै
पाठशालाभित्र पसेर
मौनवाचन गरिरहेका गाईबाख्रा र गोठालाहरु
र पाठशाला कोठाभित्र बस्न नसकेर
बाहिर रुखको सियाँलमुनि
चर्न लागेका मास्टर र विद्यार्थीहरु ।
जब म घुम्दै एक दिन गाउँको पाठशाला पुगें
त्यहाँ देखें
खुट्टा भाँचिएका कुर्सीमाथि चढेर
निदाइरहेका र निद्रामा बर्बराइरहेका मास्टरहरु
र मास्टरहरुको आदेशबमोजिम
लोरी गाइरहेका
साना, दुब्ला र ख्याउटे विद्यार्थीहरु ।
जब म फर्किरहेको थिएँ
कसैले सोध्यो–
‘कसरी चलिरहेछ गाउँको पाठशाला ?’
मैले भनें–
‘जसरी चलिरहेछ यो देश । ’

धर्म र अफिम

By : Chandra Gurung

सडकैभरि पोखिएका भक्तजन्
जोरदार चिच्च्याइरहेछन् भजनकीर्तन...
उफ्रिँदैछन् जोश र आक्रोश
कुनातिर कोही फुसफुसाइरहेछ ओऽऽऽम माने पेमे
ओऽऽम माने पेमे ओऽऽम माने पेमे
चर्चभित्र रनभुल्लमा छ क्यारोलको लय
मस्जिद वरिपरि पखेटा फटफटाइरहेछ आजानको पंक्षी
लट्ठिएको छ समय-
गल्ली-गल्ली, चोक-चोक नाराहरू हिँड्दै छन्
धर्मनिरपेक्ष/हिन्दू-राष्ट्र/गाई
यस बखत-
लोलाएको छ सरकारको रतन्धो आँखा
निदाएको छ जनताको दिमाग
पीडामा छ देशको निर्दोष अनुहार ।

अहिले-
दिमागको ग्राफ शून्यमा झरेको छ
सोचको आँखामाथि कालो पट्टी बाँधिदिएका छौँ
समझको आकाशैभरि छाडिदिएका छौँ स्वार्थका किटाणु
यहाँवहाँ उड्दै छ अन्योलको धूलो र धुआँ
मुटुहरू उकुसमुकुस जेल्लिएका छन् विषवृक्षको जराले
भ्वाङ परेको छ चेतनाको आकाशमा
भासिँदै छ विवेकको धरातल
बढेको छ अविश्वास जीवन जीवनमाझ
अपहरित छन् सद्भाव र सहिष्णुता
घिस्रिरहेछ दूषित र दुर्गन्धित समाजको नदी ।
बेहोस पल्टिएको छ परिवेश
आआफ्नो होशलाई
भीरमाथिबाट गोरुको पुच्छरमा बाँधेर घचेटिदिएका छौँ
उडान गुमाएको छ विचारको घाइते पंक्षीले
अर्धचेत मन नाच्दै छौँ आआफ्नै आस्थाको ताल
झुम्दैछौँ आआफ्नै श्रद्धाको संगीत
गाउँदै छौँ आआफ्नै विश्वासको गीत
हामी-
रूढिवादी सुक्खो र साँघुरो कुवामा
टर्र टरररररररर भ्यागुता उफ्रिरहेका छौँ
बुद्रुक्क
बुद्रुक्क ।

गाह्रो त मलाई छ

–कुमार अम्बुज...

सडकतिर, कौसीहरूमा
टिभीमा, रेलगाडीमा, अखबारमा
चारैतिर छन् धर्मको झण्डा
उनीहरूलाई के गाह्रो हुनु, गाह्रो त मलाई छ
म जो रिक्सा चलाउँछु
म जो बिंडी बनाउँछु
म जो उखु उमार्छु
म जो ट्रैफिकमा फस्छु
म जो उधारोमा पर्छु
म जो सहनाई बजाउँछु
म जो भोकले रन्थनिन्छु
उनीहरूलाई के, गाह्रो त मलाई छ
म जो बच्चाहरुको फीस तिर्न सक्तिन
म जो अड्डा-अदालतको चक्कर लगाउँछु
म जो हाट-बजारमा घेरिन्छु
म जो चिसो भुँइमा निँदाउँछु
म जो निर्गुण ब्रह्मको भजन गाउँछु
छिमेकीबाट एक कचौरो चिनी ल्याउँछु
र छरछिमेकको सुखदुखमा सामेल हुँदै
लस्टमा आफू हिन्दू भएको बिर्सिन्छु ।

From : Hindi Poem

पोथी बास्नु हुँदैन

-कुन्ता शर्मा

सधैं सधैं घरका धुरीहरूमा
आँगनहरूमा, बार्दलीहरूमा...
घाँटी तन्काउँदै, सिउर हल्लाउँदै
बस्ने काम भालेको हो
आवाज उकास्ने काम भालेको हो ।

पोथीले मात्र कुर्कुराउनु पर्छ
आक्रोसका घुड्काहरू चुपचाप निल्नु पर्छ
अण्डा पार्नु पर्छ, ओथारा बस्नु पर्छ
चल्ला काढ्नु अनि
तन्मयतापूर्वक बच्चा हुर्काउनु पर्छ
उन्मुक्त हाँसो हाँस्नु हुँदैन
पोथी बास्नु हुँदैन ।
तौलीतौली बोल्नु पर्छ
शब्दमा आदरभाव घोल्नु पर्छ
पाउमा निहुरिनु पर्छ
दासताको फूल सिउरिनु पर्छ
लक्ष्मण रेखा नाघ्नु हुँदैन
अधिकार माग्नु हुँदैन
उन्मुक्त हाँसो हाँस्नु हुँदैन
पोथी बास्नु हुँदैन ।

आँसु हतियार हो
मुस्कान हतियार हो
स्थिति अनुसार प्रयोग गर्नु पर्छ
परिस्थिति अनुसार उपयोग गर्नु पर्छ
साँचो कुरा बोल्नु हुँदैन
अन्धकारको पर्दा खोल्नु हुँदैन
उन्मुक्त हाँसो हाँस्नु हुँदैन
पोथी बास्नु हुँदैन ।

टेक गर्नु हुँदैन
थुनछेक गर्नु हुँदैन
मालिक मालिक रट्नु पर्छ
यन्त्र जस्तो भएर खट्नु पर्छ
नयाँ परिवेशमा टेक्नु हुँदैन
नयाँ विचार राख्नु हुँदैन
उन्मुक्त हाँसो हाँस्नु हुँदैन
पोथी बास्नु हुँदैन ।

बासेमा के हुन्छ ?
साह्रै अनिष्ट हुन्छ
नीति नियम रुष्ट हुन्छ
ठूलो अवरोध सहनु पर्छ
आँसुको नदीमा बग्नु पर्छ
सपना तुहिन सक्छ
जीवन चुँडिन सक्छ
ओथारोको अण्डा
त्यसै त्यसै कुहिन सक्छ
चल्लाको कलिलो जीवन
नफुल्दै झर्न सक्छ
प्रहार हुन सक्छ
संहार हुन सक्छ
त्यसैले चेतनाको डाक बोल्नु हुँदैन
अन्धकारको पर्दा खोल्नु हुँदैन
उन्मुक्त हाँसो हाँस्नु हुँदैन
पोथी बास्नु हुँदैन ।

अवरुद्घ चेतना
कहिलेकाँही प्रवाहित हुन खोज्दा
जडताको विरुद्घ
गतिशीलताको पाइला चाल्न खोज्दा
उज्यालोले कुत्कुत्याए पछि
आँटिला मुटुहरूले मुख खोल्दा
साँचो कुरा बोल्दा
आतङ्कित बर्बरताहरू
एकैपल्ट ब्यूँझिएर
जीवनको विरुद्घ
मृत्युघण्ट ठोक्न सक्छन्
एकोहोरो शंख फुक्न सक्छन्
त्यसैले ठूलो आँट नलिइ
दरिलो साथ नलिइ
काँडाघारीमा पस्नु हुँदैन
उन्मुक्त हाँसो हाँस्नु हुँदैन
पोथी बास्नु हुँदैन ।

धर्मको नाममा

By : Indra Narthunge

छेवैमा चारो टिपिरहेको माउपोथीलाई देखेर
घाँटीको जगर फुलाउँदै उसैउसै चर्को स्वरमा
जवानी गाइरहेको जक्खु भालेलाई पक्रिएर...
एउटा ढुङ्गालाई थपना राख्छ मान्छे
र,
सिरुपाते खुकुरी निकालेर भालेको टाउको छिनाउँदै
धर्म गरें भनी मख्ख पर्छ ।

आफू झैं मृत्यु पर्खिरहेको
कुनै अरिमठ्ठे बोकासँग सिङ्मा सिङ जुधाउँदै
बल दँजाई रहेको कालो बोकालाई तानेर
अचानोको सामु पुर्याउँछ मान्छे
र,
लामो कट्टीले एकै चोटमा छिनाई
रगतको सिर्का हानिरहेको गर्धन मुखमा लाएर
धर्म गरेको नाममा हेर...हेर...चिच्याई रहन्छ ।
कयौं माईल हिंडेर नाङ्गो खुट्टाले
फतक्कै जवानी गलेको बेला
थुचुक्क बसेर जमिनमा
समय उघ्राई रहेको रांगालाई
तान्दै मूर्तिछेउ पुर्याउँछ मान्छे
र,
लामो खुँडा निकालेर गर्धनमा छप्काउँदै
धर्मको नाममा स्याब्बास् कराउँछ ।
कतै धर्मकै निम्ति,
उज्यालोको पखेटा नखस्दै धरामा
स्निग्ध हिमाललाई कालो बादल ओढाइन्छ
र,
साना दुई आँखे प्वालबाट चिहाउन
बाध्य पारिन्छ खुल्ला संसार ।

कतै, चढेर पनि सँगै यौवनको डुङ्गा
किनारामा उत्रिएपछि
धोयर सहयात्रीको पाईताला पानीले
त्यही पानीलाई अमृत जल मानेर
श्रद्धा प्यूनु पर्ने बिवसता छ धर्मको नाममा ।
यहाँ,
मन्दिर बनाईन्छ
मस्जिद सजाईन्छ
चर्च उभ्याईन्छ
गुम्बा दँजाईन्छ
र,
आपसमा निषेध हुर्काईन्छ धर्मको नाममा ।

यहाँ,
बन्दुक उठाईन्छ
मान्छे मारिन्छ
मान्छे रेटिन्छ
मान्छे काटिन्छ
र,
मान्छे आफै पड्किन्छ धर्मको नाममा ।

र, म
धर्मको बिरुद्धमा
धर्मको बिपक्षमा
मूर्दाबादको नारा लगाईरहेछु
केवल धर्मको नाममा ।

इन्द्रेणी गीत

By : Indra Narthunge

घाम र पानी
चढेर बायूपंखी घोडा समयको
जब सँगै झर्छन् धर्तिमा...
तब,
आकाशले इन्द्रेणी माला लाउँछ ।

सुख र दु:ख
बनेर रथका दुई पाङ्ग्रा
जब गुडाउन थाल्छ जिन्दगी
तब,
समयले इन्द्रेणी गीत गाउँछ ।

फाइनल म्याच

- आहुति

११ श्रावण, २०७२- विभेद विरुद्ध अभियान ।

हातमा ज्यावल या कहिले हतियार
सम्झेर सुरक्षित
निर्भय
मस्त निदाएँ युगौंयुग
तड्पेर ब्युझँदा
ममाथि शोषण गरिरहेका थिए
हातमा किताव बोकेका मानिसहरू !

हतार हतार
मैले पनि उठाएँ कलम
लेख्न थालें
बोक्न सिकें अङ्गालो भरी भरी कितावहरू !

हातमा कलम या कहिले किताव
ठानेर सुरछित
निस्चिन्त
फेरि निदाएँ वर्षौंवर्ष
झस्केर उठ्दा
ममाथि शासन गरिरहेका थिए
हातमा हतियार बोकेका मानिसहरू !

कहिले हुन्छ मेरो मुक्ति
कहिले हुन्छु म स्वतन्त्र
ज्यावल र हतियार बोक्छु
म शोषित नै भैरहेको हुन्छु
फेरि कलम र किताव बोक्छु
म शासित नै भैरहेको हुन्छु !!

अबदेखि
स्वास अक्षरहरूको लिन्छु
प्रस्वासमा फाल्न सिक्नेछु बारूद
कलमले संवाद गर्छु
प्रतिवादमा तयार राख्नेछु हतियार
  किताव र हतियार बोकेर एकसाथ
म कहिले निस्चिन्त रहने छैन
मस्त निदाउने छैन एकपल
कलम भिर्दा भुल्ने छैन हतियार
हतियार बोक्दा बिर्सने छैन कलम !

संभवत
अब भने रोचक हुनेछ
यो ऐतिहासिक महासंग्रामको
फाइनल म्याच !

- साभार- रेकर्ड नेपाल

* अजम्बरी गीत *

By : Sanjiv Rai

कविताको आकाशबाट
भुर्र उडेर आयो एउटा जुरेली
र गाउन थाल्यो जिन्दगीको हाँगामा बसेर...
मान्छेलाई मन पर्ने गीतहरू

पहिलो अन्तराको पहिलो पङतिबाट
उपमा टिप्यो सौन्दर्यले
अन्तरालमा क़मशः
उमङगको पाइला टेक्दै शिखर चढिरह्यो प्रेम र शान्तिसँगसँगै
गीतकै उज्यालो पाएर अनि
चहकियो एकाएक
पीडाको बादलमा छोपिएको अनुहारको उदास जून पनि
गुन्गुनाउदै
मान्छेलाई मनपर्ने उहि गीत
यतिखेर भने
त्यो विद्रोही गाय्
अध्याँरोमा रमाउने शासकको
अराजक उपत्यकाबाट आतङक मच्याउदै बहनि
हावाको कठालो समातेर
दौडाउदै आइरहेछ परिवर्तनको घोडा
ऑधीको वेगमा
गुञ्जायमान छ मुक्ति र उन्मुक्तिका रीचाहरू#
कविताको आकाशैभरी
यस बेला हेर्न लायकको छ
अनुहार, भयाक्रान्त मृत्यूको ।

शब्दपीडा

By :
.....

विप्लव ढकाल

...

शब्दको भीरबाट लडिदिन्छु
कि शब्दकै अग्निकुण्डमा हाम्फाल्छु !
कि शब्दको तीरले घोचिन्छु
कि शब्दकै तुइनमा झुण्डिएर
तर्छु दुःखको कर्णाली !
.....
शब्दद्वारा कुटिएर मर्छु
कि शब्दद्वारै टोकिन्छु, लुछिन्छु, चुँडिन्छु !
कि शब्दकै तरबारमा
रेटिदिन्छु विचारको गला !
.....
कविता जन्मिदैन भने के भो त ?
कि म यो निर्मम शब्दब्रह्मको वध गर्छु
कि शब्दको कालकूट पिएर
शब्दकै समुद्रमा
सुतिदिन्छु चिरकालसम्म ... !!
.....
(वि. सं. २०७२ श्रावण २ गते
त्रिभुवन पार्क, थानकोट)

गहुँगोरो अफ्रिका

By:आहुति

मेरो रातो रगत
मानिसको पवित्र रातो रगत
नीलो पसिनाको बुँद बनेर जब झर्दछ
तिमी आफ्ना नरम अञ्जुलीहरूमा आली लगाएर थाप्दछौ
जब म त्यो श्रमको सुवासयुक्त पसिना सुघ्न खोज्छु
तिमी मेरो अपमान गर्छौ र मलाई टाढा राख्छौ
आँखा जुधाउने आँट गर पूजारी
म बीसौं शताब्दीको 'अछूत' हुँ !
यो गोल भूगोलको एउटा गहुँगोरो अफ्रिका हुँ !

म न्याय चाहन्छु
म मुक्ति चाहन्छु !
तिम्रो मन्दिरको मूर्तिमा मेरो आरनको गन्ध आउँछ
ओदानीमाथिको कराहीमा मेरो पसिनाको गन्ध आउँछ
आँखा जुधाउने आँट गर धर्माती मान्छे
कि मेरो अस्तित्वलाई भुङ्ग्रोमा पोल र धर्म धान्ने आँट गर
कि मेरो अपमान गर्ने शास्त्रका पानाहरूलाई च्यात्ने या
जलाउने साहस गर
म तिम्रो मन्दिरको देवता बनाउने कामी हुँ
यो गोल भूगोलको एउटा गहुँगोरो अफ्रिका हुँ !

तिम्रो बस्तीको सफा भुइँलाई सुँघ
बस्तीको हर चोक्टामा मेरो रगतको गन्ध आउँछ
आँखा जुधाउने आँट गर सफा मान्छे !
कि मेरो रक्त नलीहरूमा पानी भर
कि आफ्नो दिमागको फोहोर सफा गर
म तिम्रो बस्तीको फोहोर सोहोर्ने च्यामे हुँ !
यो गोल भूगोलको एउटा गहुँगोरो अफ्रिका हुँ !
तिम्रो मनका मनोरञ्जित ग्रन्थीहरूलाई च्यात
त्यहाँ मेरो सङ्गीतको मधुर सरसराहट सुनिन्छ
आँखा जुधाउने आँट गर चेतनायुक्त मान्छे !
कि मलाई जनावरसँग बाँध र घाँस खुवाउने आँट गर
कि तिमी आफूलाई जनावरभन्दा फरक पार्ने साहस गर
म सारङ्गी रेट्ने, मादल ठोक्ने, गाइने हुँ–वादी हुँ !
यो गोल भूगोलको एउटा गहुँगोरो अफ्रिका हुँ !

माटोमा धस्सिएको मेरो जीवनलाई छाम
त्यहाँ मेरो आँसुको आहाल भेटिन्छ
आँखा जुधाउने आँट गर अघाएको मान्छे !
कि तिम्रो गाँसमा मेरो आँसुको गन्ध छैन भन्ने आँट गर
कि मेरो दलित जीवनको सम्मान गर्ने साहस गर
म तिम्रो गोरुसँगै माटोमा पौडिने मुसहर हली हुँ !
यो गोल भूगोलको एउटा गहुँगोरो अफ्रिका हुँ !
तिम्रो पैतालाको जुत्तादेखि शिरको टोपीसम्म
तिम्रो दृष्टिको दूर क्षितिजदेखि मुटुको स्पन्दनसम्म
म कहाँ छैन? म सर्वत्र छु !
मलाई तिमी कसरी 'अछूत' बनाउन सक्छौ 'छूत' मान्छे?
कि इतिहासको कठघरामा उभिने आँट गर
कि आफूलाई बदल्ने साहस गर
आँखा जुधाउने आँट गर पूजारी !
म बीसौं शताब्दीको 'अछूत' हुँ !
यो गोल भूगोलको एउटा गहुँगोरो अफ्रिका हुँ !
म अपमानित इतिहासको हिसाब चाहन्छु
म कुनै पनि मूल्यमा मुक्ति चाहन्छु !

नूरलाई अन्तिम प्रेमपत्र-3

By : Dilip Rai Sagar

प्रीय फूल नूर !
म बली चढ्न जादैछु
तिमिलाई...
प्रेम गरेको अपराधमा ।

हो मलाई मुहल्लाहरुले कालो नोकअफ
ओडाईदिनेछ सहरको बीच चौकमा
अनि पढिनेछ कुरान
र बाच्नेछन जोड जोड्ले प्राथनाहरु
बजाइनेछ्न बाजा नगराहरु डनन डनन
अन्तिम यो घडिमा
सम्झन्दैछु हामी हिडे डुलेको रेगिस्तानहरु
हामीले हांसे बोलेको मधूर बचनहरु
अग्लो झ्याम्म खजुरको बोटमा
तिमी र मैले मिलेर
राज*नूर लेखेर पानको पात कोरेको
आई लव यु नूर !
मेरो जीवन
हाम्रो प्रेमको लागि
यहिको भुमीमा विसर्जन गर्दैछु
अत मेरो लासले
बागमतिको पानीमा पखालिन पाएन
आर्यघाटमा पोलिन पाएन
आफन्तले देख्न पाएन ।
तिमिले नि देख्ने छैनौ
र त यो मेरो पत्र सादिकबाट अन्तिम भेट दिन
आउनेछ तिमिलाई
एक पल्ट पढी चुमेर जलाईदिनु
र यो राजलाई सदालाई भुलिदिनु
म यहीको परिवेसमा
हावा भएर घुमिरहनेछु/ डुलिरहनेछु
वर्षा बनेर बर्सिरहनेछु
यहीको भुमी मलिलो पार्दै
फुलिरहनेछु / फलिरहनेछु
प्रेम-क्याक्टस भएर ।
मेरी प्रीय नूर !
म सो सँसार छाड्दैछु
तिमिलाई
प्रेम गरेको आरोपमा !

भबिस्यबाणी

By :

राजकुमार बगर

भोलिको कुनै एक दिन
मान्छेको देश
माछाको देश जस्तै हुनेछ
मान्छेको महादेश
माछाको महादेश जस्तै हुनेछ
र मान्छे माछा जस्तै हुनेछ भोलिको कुनै एक दिन
बलिस्ठ माछाहरु माछाकै पसल थाप्नेछन
बलिस्ठ माछाहरु
माछाकै भोज खानेछन
निर्बल माछाहरुको अस्थिपन्जरको लागि
हिङ्सा भित्र हिङ्सा हुनेछ
युद्ध भित्र युद्ध हुनेछ
मृत्‍यु बहुलाउनेछ् अघाउन्जेल रगत पिएर
जीवन चक्र बद्लिनेछ् एकाएक जब
झरी बग्नेछ् नदिमा अबिरल
पैरो बग्नेछ नदिमा अबिरल
बाढी ग्रस्त नदिमा
बाढी ग्रस्त माछाहरु
कुनै ढुङ्गामा ठोक्किएर
कुनै किनरामा ठोक्किएर
कुनै आ आँफै ठोक्किएर
भयभित मृत्‍यु मर्नेछन
त्यतिबेला,माछाको देश हराउनेछ
माछाको माहादेश हराउनेछ्
यश र भेश हराउनेछ माछाहरुको
हार्न नचाहनेअहङ्कारी माछाहरु
जित्ने भ्रममा
नदिभरी आगो लगाउनेछन
नदिहरु धुवा धुवा हुनेछन
माछाहरु खरानी खरानी हुनेछन
माछा नदिको हुनेछैन
नदी माछाको हुनेछैन
केबल शुन्य,शुन्य र शुन्यले
जताततै झन्डा गाड्नेछ् भोलिको कुनै एक दिन...............!!!

ईश्वर हिंड्ने बाटो

By:  Sanjiv Rai

उर्लिरहेका थिए
एक हूल आवाजका हिंस्रक लहरहरू
आक्रोशको समूद्रमा
...

किंकर्तब्यबिमूढभई टोलाएर हेरिरहेका थिए
चालकहरू,पसलेहरू
छरपस्टिएका सिसाका टुक्राहरुमा प्रतिबिम्बित
दुःखका सग्ला-सग्ला अनुहारहरू
बिरूप देखिन्थयो
सम्भावनाको ध्वाँसे आकाश
बलिरहेका टायरहरुको ठीक माथी
कुन भोक प्यासले हो
सहरको चोक चोकमा
जिब्रो चट्काउदै थुक निलिरहेका देखिन्थे
बर्दी लगाएका बन्दुकहरू
र,उता
असफलताका थ्री पिस सुटमा ठाँटिएर
बिदेश भ्रमणमा रमाइरहेका थिए सरकार प्रमुख
मग्न थियो
दुनिया हँसाउन उनको जोकर सरकार यता
यिनिहरुप्रति ब्यङग्य लेख्ने फूर्सद
पटक्कै भएन यसपाली मलाई
तिमीसँग रमाएर हिंडिरहनमै जी ब्यस्त रहें
ईश्वर हिंड्ने प्रेमको त्यो आदिम बाटो ।

कायर भूकम्प

By– पञ्च विस्मृत

फूटपाथहरुमा
हजारौँ मान्छेको दु:ख्ख टाल्ने सडक धाँज फाट्छ ...
गन्तव्यतर्फ अघि बढेका कदमहरु लरखराउछन्
मनमा अँध्यारो छाएको बेला
शहर ओझ्याउने
ल्याम्पोष्टहरु समेत ढल्छन्, भूकम्पमा

जिन्दगीको हिस्सा बेचेर किनेको एउटा इँट
आफ्नै घरको पर्खालबाट झर्छ र काल बन्छ
जन्मेदेखि आश्रय दिइरहेको आफ्नै घरले
सिङ्गो परिवार निलिदिन्छ
भूकम्पमा मन्दिर मन्दिर रहन्न
देवता देवता रहन्न
बरु देवता आफूले आफैँलाई थेग्न सक्दैन
चिप्लेर झर्छ एक पत्थरजति
पूजारीको बाँझो निधारमाथि
जिन्दगी तार्ने पुल भाँचिन्छ
गोठाला जाँदा ओत लाग्ने पहाड गुल्टिन्छ
सपना फुल्ने गाउँ उजाडिन्छ
लक्ष्यको शहर नाङ्गिन्छ
ज्ञान तिखार्ने स्कूल भत्किन्छ
जीवन उत्पादन गर्ने कारखाना ढल्छ
सहकालको जमिन मासिन्छ
चराहरु उडेर जान्छन्
जसरी धूलो उडेर गएको छ आकाशमा
कुकुर बिरालोहरु अलमलमा पर्छन्
घरहीन परिवारको नियति के हो ?
संसार हल्लाउछु भन्नेहरु
हल्लिन्छन् बच्चाझैँ कोक्रोमा
करोडपति र सडकछाप एकाएक
एकसाथ
जम्मा हुन्छन्
अलपत्र भएर टेन्ट र तिरपालमुनि
एउटा कायर शत्रुजस्तो
लुकेर या कसैलाई सोध्दै नसोधि आउने यो भूकम्पलाई
देखाइदिनेथेँ आतङ्कवादको घर
एक वचन मात्र पनि
सोधेर आएको भए
आतङ्कवाद,
जो भूकम्पभन्दा पनि भयानक बनेर
मानवतावाद विरुद्ध
जाइलाग्ने गर्दछ ।

जेठ ३ २०७२

म, मेरो छोरा र पश्यताप

By : Desh  Subba

मेरो छोरा स्कूलबाट आयो
शिक्षकले सजाय दिएको सुनायो र
सम्झी सम्झी आँसु बगायो...
त्यसले चिर्यो छाती
म दुःखिरहे
उसको घाउलाई मायाले मुसारिरहें

ममताको रेखा कहाँ टुङ्गीन्छ सोचें
जब यो हिँड्छ, शीत पर्छ छातीमा
आँखामा वर्ष्षा हुन्छ
कतिपय उसको सानो प्रश्नले
मेरो फुल्दै गरेको दिमागको पुरानो रुख हल्लाउँछ
ती सानो प्रश्नको
उत्तर नपाएर हैरान हुन्छु
यस्तै जिज्ञासा खेलाउँदै
ऊ हुर्किन्छ र जवान हुन्छ
ऊ सुतेको बेला नरम हेरिरहन्छु
मायाले छोप्छु
त्यो मायाको रंग के होला सोच्छु
आज उसको आँगनमा बस्नुछ
धेरै पटक टारेको छु अनुरोधलाई
ऊ खेल्छ
ऊ मलाई बोलाउँछ र जोड्छ
यो विचित्रको अनमोल अनुभूति
विचार गर्छु कुन सुनसँग तौलौ
ऊ सानो हातले घचेटेर दौडाउँछ सानो संसार
ऊ हाँस्छ, ऊ हाँसेको हाँसोमा म हाँस्छु
हामी छुट्टै प्रकृति बनाउँछौ र खेल्छौ
मैले उसको खेल खेलें
खेल्दै सोचें मेरो साथीको छोरालाई
उसले पनि यसरी खेलाएको देखेको थिएँ
उसले पोखेको त्योबेलाको माया
मेरो अगाडि फुलिरहेको छ
म उनीहरूको छिमेकी
मैले देखेको छु सिस्नुको भात खाएर काटेका दिन
मैले सुनेको थिएँ आँसुले टालेका रात
मेरो साथीको काँधमा
अझै होला छोराले टेकेकोे घाउ
जब त्यो छोरा हुर्किन्दै गयो
त्यसमा देखियो साँढे आँट
स्वतन्त्रताको हुँकार पनि सुनिन थाल्यो
मैले परैबाट बाढी पैरोको आवाज सुन्न थालें
यो सुक्खा मौसममा उदेक हुने कुलक्ष्यण देखेर
काम्थें भित्रभित्रै
जुँगाको रेखा देखिएपछि
धमिलो आकाश साथीको परिवारमा घुम्न थाल्यो
वरपर साँढे गर्जन सुनिन थाल्यो
बिस्तारै आमाबाबाको जमिन हल्लिन थाल्यो
हेर्दा हेर्दै त्यो मुटुको टुक्रा
परिवार हान्ने भयानक साँढे बनेर निस्कियो
पहिला त उसले आमाको सुन सक्यो
अनि बाबुले पसिनाले जोडेको सम्पत्ति
उसलेबिर्सियो त्यो बाबुलाई
जसले त्यागे सपनाको काठमाण्डौं
उसले बिर्सियो ती आमालाई
जसले त्यागिन् वैंश फुलेको वनपाखा
आमाका थिए सुनका रहर
सबै रहरले सुनौलो भएका बेला
उनी टालोहरू टालिरहेकी हुन्थिन्
पियारो छोराले
आमाबाबाको वैश, सौन्दर्य सम्पत्ति, प्रतिष्ठा
सबै चुसेर खोक्रो बनायो
अनि वृद्ध वृक्ष छोडेर बाटो लाग्यो
फर्केर आएन
मसितै खेल्दै गरेको छोरा पनि
कुनै दिन यस्तै नहोला र
यसको बाढी आएको कुसमयमा
ऊ मात्र अपवाद होला र
समाजमा मडारिन्दै गरेको कालो बादलले
किन मुटु चुस्छ
घरघरमा पसेको चिसो बतासले
मकाउँदैछ सुन्दर घर र
उठाउँछ सुखको बास
सुखशान्ति तोडिन्दैछ घरआँगनमा
असल नागरिक बन्ने बच्चाहरू
सैतानको हातमा परिरहेका छन्
मैले बच्चालाई सैतान बग्ने हावावाट
कसरी जोगाउने होला
मजस्तै धेरै आमाबाबालाई हावाले खाएको छ
समयमा जोगाउन सकिएन भने
हाम्रा फूलहरूमा काँडा उम्रिनेछ, विष फल्नेछ
त्यो विष घोलिनेछ सुखको हाम्रो थालीमा
त्यो मन्दविषले हामी पहिला घायल हुनेछौ
र बिस्तारै छटपटिन्दै मर्नेछौं ।

आँधीको गीत

By: Arohi g (Jeeban Chamling)

बुज्रुक मनमा
चुटिन मात्रा बाँकी
हारिका अन्तिम डोरी झै...
किन लिलिपुटको पगरी निर्माण गर्दैछ
यो ब्रम्हणबादको अबसेस
जडसुत्रका बैशाखी हालेर ?

यहाँ
सामुन्नेबाट आइरहेका क्यास्ट्रोहर,
वा दाँयाबाँयाबाट अनुहारमा चावेजका
मुस्कानहरु आइरहेछन र
पछ्यौरामा उन्मुक्ती गीतका धुनहरु बोकेर
किसानअका खेतबारिमा
माओ रोपिरहेछन ।
खबरदार
चोमोलुङ्माको काखमा उभियर
चोमोलुङ्माकै हिमनदी छेक्न नखोज्नु ।
अर्थात आधीको बेगमा
अब तिमीले नखोज्नु बसन्ती समिर,
आँधीको बेगमा आइरहेछन
तिम्रो हिटलरी पुरातन साम्राज्य भात्काउन
'सिवान' का गाउहरु र
गाइहरेछन 'होचिमिन्ह'का स्वरमा
साम्य-साम्य रक्तिम गीत ।
समानताको गीत, संघियता र पहिचानको गीत ।
अब बिनाढिलाई
'थोराङ'को डाडामाथी निर्माण हुनेछ
तिमी बुज्रुकहरुको बधसाला ।
आधिको बेगमा
क्षितिजमा एकहुल मशाल
बसन्ती 'मुन्धुम' गाउदै
ओर्लिरहेछन ओरालो
तिम्रो हिटलरी सम्रज्यको उपत्यका जलाउन ।
ए ! बेहोसी हिटलर र मुसोलिनी हरु
तिम्रो पुरातन पैसाखी जलायर
अब खडा हुनेछ
यहाँ नयाँ युगको नयाँ धरहरा ।
जहाँ
क्षितिजमा उज्यालो कुरिरहेका पथिकहरु,
भर्खर खेतबारिबाट फर्केका किसानहरु,
वा आरोहणमा थाकेका गोडाहरु र
रङ्गिन आवाजको लस्कर
गाइरहेको होस समानताको गीत
एसबेला देश उन्तिम पटक उन्मुक्त हासोमा
सलाम गरिरहेको होस
' आँधी

बेगका किनराका यात्रीहरुलाई' ।

चियाको बुट्टा - म

By : Kabita Rai Ganule

प्रिय ,...
तिम्रो केवल एक नजरले
बर्षौ बाचेकीछु- म ।

सधै-सधैं
एउटै जिन्दगी बाँच्नुको पीडा
बाँच्नेलाई मात्र थाहा हुन्छ प्रिय ,
ठुट्टीएर पनि बुट्टा बाँच्नु पर्ने
- मेरो बाध्यता
आकाश छुने रहर भएर पनि
मुनामै टिपिएर फेरि पलाउनु पर्ने
- मेरो बाध्यता
तिमी के बुझ्थ्यौ र ?
म त चाहान्छु
तिमी यात्री भएर हैन
बरु बतास भएर आउ
मलाई मसार...
अनि चुम
मेरो प्रतेक अंग-अंगलाई
गाउ एउटा गीत मीठो धुन मिलाएर
.....मेरो नाममा,
बल्ल थाहा हुनेछ तिमीलाई
बगान भित्र कैद
मेरो जीवन लय
अनि
महशुस हुनेछ तिमीलाई
चियाबारीको
मेरो
अपुरो ठुट्टे जिन्दगी......
अधुरो बुट्टे जिन्दगी ....!

मेरी याङ्सिला र घर

By : रिना बम्जन 'तामाङ'

प्रकृतिले लुटेको...
बैशाख बाह्रसँगै
बस्तीहरूमा
ठूलो
मानव नरसंहार
लाशहरूको लस्कर
सपनाहरूको
निमेषमै
कन्त बिजोक ।

हूरीले खच्याखुच्युक
बनाएको,
मुसलधारे बर्षाले
निथ्रूक्क भिजेको पालमुनि
क, ख, ग गर्दै
सिसाकलमको सहायताले
जिन्दगी कोर्ने कसरत गर्दैछे
खाली पानाहरूमा,
जिन्दगी पढ्ने सपना देख्दैछे
तिर्मिर्उने स-साना अक्षरहरूमा
हो, मेरि सानी
बहिनी याङ्सिला ।
अबोध छे ऊ
प्रकृतिको कुरूप तान्डवहरूसँग
मात्रा प्रश्न गर्छे आपासँग
आपा !
हामी घरमा नबस्ने ?
आपा नाजवाफ !!
आधा मुजा फुस्किएको
आधा मुजा जोडीएको
पोलिस्टरे घाँगरमा सजिएकी
मेरी याङ्सिला,
यहिबेला
टालाटुली बटुली भन्छे-
नाना ! खेलौँ न !'
त्यही घाँगरको फेर भरि
मसिना ढुङ्गाहरू बटुल्छे
तर आधि बटुल्न नपाउँदै
आधि झरी सक्छ
घाँगरमा परेको
गरीबीको प्वालहरूबाट ।
बैशाख बाह्रसँगै
करोडौँ सपनाहरू
पोखिएका छन् यत्रतत्र
बेबारिस छन् जीवनहरू
जोर्दा, जोर्दै
टिप्दा, टिप्दै
अचानक झर्छन् आशाहरू
पोख्छन् खुशीहरू, सपनाहरू
जसरी. मेरी मायालु याङ्सिलाको
घाँघरबाट झरे ढुङ्गाहरू त्रमश: ।
यी भूलभूलैयाहरूमा
नतमस्तक मेरि मायालु याङ्सिला
अन्तत: निरास भएर
दुई ढुङ्गा ठाडो उभ्याएर
घर बनाउछे
र भन्छे- आमासँग
आमा !
"यही हो हाम्रो घर ।"
आमा, मात्र
मुसुक्क मुस्कुराउनु हुन्छ
उसको कलिलो मष्तिष्कको
खुबी र पौरखको नजर अन्दाज गर्न नसक्दा ।
आमा यो पीडा बोधले
आँसु खसाल्नु हुन्छ
प्राकृतिक विपत्तिले
विछिन्न बनाएको जीवनहरूको दुखाईमा ।
र
भुकम्पले ढालेको आफ्नै
छरप्रष्ट घरतिर
पुलुक्क हेर्दै
बेहद पीडामा ।

आमा र आपाको
मौन प्रतित्रियाले
ऊ ठुस्किन्छे
र फेरि सोध्छे
नाना !
राम्रो छैन, मैले बनाएको घर ?
रणभूमीमा युद्द लडेर
मृत्यृ जितेको
सैनिकको बेहद खुशी जस्तै
सपना र आस्थाहरूको अग्लो सगरमाथा जस्तै
अटल र दरिलो छ
तिमीले बनाएको घर
मेरी याङ्सिला ।
म-
जवाफ फर्काउछु ।
                    

आगोले जन्मोत्सव मनाउँदैन’बाट

By : भूपाल राई

त्यागेर आफ्नो सनातन गद्दी
राज्य हाँक्न निस्किएको
कुनै मध्ययुगीन राजकुमारजस्तै
अचानक
निस्किएको छ यात्रामा
एउटा त्रिकोण झण्डा
थाहा छैन
कुन राज्य हाँक्नु छ झण्डालाई ?
अथवा टेक्नु छ
निरपेक्ष दुबोहरुको पहिचान !
र निस्किएको छ यसरी
निषेधको यात्रामा
घुमाउँदै चन्द्र–सूर्यको
सुदर्शन चक्र
अटलसिं इतिहासको गर्धनमा
किन फहराइरहेछ गोरखा दरबारको धङधङी ?
र काट्तै पहिचानको उर्ध्वगामी टाउको
किन उत्रिरहेछ धर्मयुद्धमा
राष्ट्रिय झण्डा ?
कहाँ पुग्ला यो ?
यसरी मान्छेको विरुद्ध
काटेर मान्छेकै पखेटा !
कहाँ पुग्ला ?
दस लाख दुबोहरुको गिँडमाथि
चलाएर बिसे नगर्चीकालीन तरवार !
र कहाँ पुग्ला ?
साढे सत्र लाख मैदानको छातीमा
उभिएर अखण्ड अञ्चल !
मध्ययुगीन राजकुमारजस्तै
जो मात्र एकतर्फी यात्राको लागि
गर्छ यात्रा
के त्यही हो राष्ट्रिय झण्डा ?
झोसेर वंशज–आगोको वृक्ष
जो हुर्किरहेछ
नानीहरुको खाली गिदीमा
खै कहाँ छ त्यो चन्द्रवंशको स्थुल जरा
नानीहरुको माटोमा ?
कहाँ छ सूर्यवंशको इतिहास
तिनीहरुको माटोको किताबमा ?
तैपनि किन उत्रिन्छ
फेरि तिनीहरुकै विरुद्ध
मात्तिएर एक मिटर रङ्गीन कपडा !
के त्यही हो राष्ट्रिय झण्डा ?
र अखण्डताको नाममा
पर … पर …
जो फहराउँछ
नानीहरुकै पहिचानविरुद्ध
के त्यही हो राष्ट्रिय झण्डा ?
ओ ! सुरक्षा निकाय
प्रशासन
अदालत
र अखण्ड सरदारहरु
ठीक उल्टो यात्रामा उन्मुख छ
यतिखेर राष्ट्रिय झण्डा
जो क्रमशः फर्किरहेको छ
पृथ्वी राजमार्ग हुँदै
गोरखा दरबारको अतीततिर
कृपया, रोक त्यहीँनिर झण्डालाई
र आसीन गराऊ
एक नयाँ गद्दिमाथि
नत्र छुट्टिने छन्
यति लामो अन्तरालपछि
मान्छे र झण्डा
र उठ्नेछन् केही प्रश्नहरु –
‘कि रोकेर त्यही विन्दुबाट
विभेदको उल्टो यात्रा
किन हुन सकेन राष्ट्रिय झण्डा जस्तो
राष्ट्रिय झण्डा ?
किन विचाराधीन छ
यतिखेर राष्ट्रिय झण्डा ?’

हामी थाकेका छौं तर हारेका छैनौं

By :राजा पुनियानी

त्यो समयपीड़ा नै थियो जसले थामेको थियो
यौटा आदिम डरको खुनी आकाश ।
त्यो पीड़ाको नाममा कुनै शब्द उम्रिएन ।
त्यो पीड़ाको अनुहारमा बस
हल्लिरहेको सहर थियो ।
हल्लिरहेको बस्ती थियो ।
हल्लिरहेको हिमाल थियो ।
पागल घोड़ाको टाप सुनेपछि
बचेखुचेका मुटुहरू आफ्नै गला रेटिरहेका छन् ।
छोरा गुमाएको बाबुको हृदयको कम्पन नाप्ने खै कहाँ छ यन्त्र ?
आँसुको सागरमा डुबेको छ समस्त ज्ञानको नाउ ।
असुरक्षित समयको बगरमा पल्टिएका छन्
प्रकृतिको काँचो पाउले कुल्चिएका समवेदनाका लाशहरू ।
हल्लिरहेको पृथ्वीभन्दा हल्लिरहेको मन
कत्ति खतरनाक देखिएको छ यत्तिखेर ।
हल्लिएर ढलेका घरभन्दा क्षत-विक्षत छन्
हल्लिएर ढलेका मान्छेका सपनाहरू ।
सारा-सारा गीत
सारा-सारा आवाज
सारा-सारा भावना
प्रकृतिको मूडसामु कुरूप बनेको अवस्था हो एकाएक ।
सड़कछाप भोकले रेटेको छ समस्त दर्शनको गला
शून्य आँखाको नानीमा ।
इमानहीन लोभले फुल्याउँछ जब निष्ठुर फना
साँपभन्दा डरलाग्दो देखिन्छ मान्छेको मन ।
भीरको फूललाई आत्महत्याको इच्छा हुन्छ
जब भीरले उसलाई भीरबाट ओर्लिनू भन्ने आदेश दिन्छ ।
निर्माणकालको बालक मुलुकको चेतनामा जब
वास बसेको हो डरछेरूवा डर
ध्वस्त भएको हो
स्वाभिमानको धरहरा ।
थाकेका छन् मन ।
अनुहारहरू पुरिएका छन् दुख्न भुलिएका चोटहरूले ।
आँखा ढाकेको छ मौन चित्कारले ।
हातहरू लतपत छ जमिएको चिसो खुनले ।
अट्टेरी पाइलाहरू चर्किएका बाटोमा
अघि बढ़िरहेका छन् यत्तिखेर गरप-गरप-गरप ।
च्यातिएको गाउँको छात्तीमा भग्नावशेषबाट उम्रिएको छ
कहिल्यै हार नमान्ने मान्छेको सपनाको पानीधारा ।
धुलो सोहोर्दै खेतमा घस्रिरहेको आलुको बीउले पर्खिएको छ
क्रूर रातलाई निद्रा लागेको समय ।
यत्तिखेर अशान्त एभरेष्टबाट
आएका आवारा हावाका झोंक्काले काँधमा खिलेका छन्
सिन्धुपाल्चोक कोदारी गोर्खा पाटनका आकाशभरि
भुइँचालोमा मारिनुको नाममा
एक-एक गीतको उपहार ।
र अहिले १० रिक्टरको वेगमा हल्लिएको विश्वासको फूल
शान्त छ
अर्द्धमुदित बुद्धको आँखाजस्तै ।
भत्किएको शहरको थुप्रो चिर्दै टाउको उठाउँछ
एउटा सिँगाने बालक
जसले बोकेको छ एक हातमा चन्द्र, अर्कोमा सूर्य ।
रोइरहेको भक्तपुरको अनाम कलाकारको छायाँसँग
सुइसुइला लगाउँदै जसले भनिरहेको छ –
हामी थाकेका छौँ
तर हारेका छैनौँ ।

पुनियानी भारतका खसनेपाली भाषाका कवि हुन् ।

भूँचालोपछि धरान

By :चन्द्र घिमिरे

घर–घरलाई
सख्खारै मन्त्र फुक्न
कंगारुझैँ गुड्कँदै आउँथ्यो सूर्य
ऊ रैनछ अब ।
फकलैण्डमा लडेको कप्तान
र थियो छातीमा तक्मा
ऊ पनि रैनछ अब ।
बसपार्कमा थिई
माग्ने एउटी अपाहिज ‘हेलेन केलेर’
ऊ पनि रैनछे अब ।
स्म्याक खान पैसा माग्ने
एउटा छोरो थियो
ऊ पनि रैनछ अब ।
प्रेमिकालाई समेत घाँडो भाको
बेरोजगार युवा कवि थियो
ऊ पनि रैनछ अब ।
लडाइँबाट नफिरेको लोग्ने कुर्दी
अधबैँसे ‘मनमाया’ थिई
ऊ पनि रैनछे अब ।
फिस्स हाँसेर
एयर होस्टेसजस्तो सिउर झुकाएको
एउटा धरानगेट थियो
त्यो पनि रैनछ अब ।
हरेक साँझ छे’माको तोङ्गवा चुसेर
मार्क्स–नित्सेको टावर चढ्ने
एउटा विद्यार्थी नेता थियो
ऊ पनि रैनछ अब ।
मन्दिर थियो
जसमा जोडी–बेजोडी भक्तहरू
घन्टझैँ बज्दैथिए ।
चोक थियो
जसमा ढेसिएर लस्करै
कानेखुसी गर्दा घरहरू थिए ।
ओथारो बसेको मेरो स्कुल थियो
जसमा ‘भोलि’लाई रुँगेका
कलिला चल्लाहरु हुर्कँदै थिए
र ब्ल्याकबोर्डमा
चकझैँ खिइएका गुरुहरू थिए ।
जे थियो, थियो
भुइँचालोअघि थुप्रै थुप्रै थियो ।…..

बाँदर, मदारी र हामी

By:

रावत

अनारकली…
रामकली…
या यस्तै कुनै ‘कली’ नाम पाएकी
बाँदर्नीले
पहिरिएर दुरुस्त मान्छेको लुगा
नाच्छे–
डिमिडिमि, डिमिडिमि, डिमिडिमि
डमरूको तालमा ।
त्यस्तै,
धर्मेन्दर…
जितेन्दर…
या यस्तै–यस्तै उपनाम पाएको बाँदर
काँधमा लौरो बोकेर
गरिटोपल्छ चौकीदारी
गरिटोपल्छ माया
गइटोपल्छ ससुराली ।
प्रतिक्रियामा हामी
हाँस्छौं, दुःख लुकाएर
ताली दिन्छौं, गाली लुकाएर
यथार्थमा तिनले
टोपलेका मात्र हुन्
सत्य त–
बाँदरको काम बिगार्नु हो ।
तर सरोकार छैन हामीलाई
बाँदरको पूर्वकथा, मध्यकथा या अन्त्यसँग
सरोकार छैन हामीलाई
मदारीको नाम, थर या वतनसँग पनि 
दीर्घकालीन दुःख साँचेर
बाँचेका हामीहरू
केवल साट्छौं–
चानचुन नोटसँग क्षणिक हाँसो ।
प्रिय, रमिते मित्र !
यो पहिले पहिलेको दृश्य हो
जसका बाँदरहरू
कहाँकहाँ गइसके होलान् !
जसका मदारीहरू
कहाँकहाँ पुगिसके होलान् !
हामी भने
अझैसम्म त्यहीँ छौं
जहाँ बाँदर र मदारीले छाडी गएका थिए ।
फरक यत्ति भो कि–
अचेल हामी
भोट दिएर रमिता हेर्छौं ।

म मरेको छैन

By : अनिल किराती

पहाड झरेको छ ममाथि
घर भत्किएको छ
ढुङ्गा माटोले पुरिएको छु म
छुट्टिन लागेका छन् शरीरबाट –
हात, खुट्टा र टाउको
घोचिएको छ काठका चोइटाले
कोखा, तिघ्रा र कम्मर
नङको फेद, गीजा र कुर्कुच्चाबाट
बगेको छ रगत
गाँठो परेको छ श्वासनली
र रोकिएको छ सास
कालो पर्दा खसेको छ आँखामा
दलिएको छ अनुहारमा फुस्रो रङ
तर म अझै मरेको छैन
मैले आय्या पनि भनिनँ
र दुखेन यै पटक मलाई फेरि
अर्थात् दुखेको अनुभूत नै गर्न पाइनँ
मैले जान्छु है भनिनँ
र भन्न पनि भ्याइनँ
अर्थात् म यहीँ छु
नजिकै छु
म अझै गएको छैन कतै
साँच्ची भन्नुपर्दा
तिमीले मलाई कैले देखेनौ
मैले कति बोलाएको हो कैले सुनेनौ
मैले भेट्न चाहेँ तिमीले कैले चाहेनौ
भो अब नखन मलाई
मेरोबारेमा नसोध
मलाई नखोज
म हराएको छैन
मलाई चाहिएन राहत
तिमी नै राख
नदेऊ मलाई सहानुभूति
चाहिएन श्रद्धाञ्जली
म मरेको छैन
म जहाँ छु ठिक छु
तर –
के तिमी जहाँ छौ ठिक छौ ?
के तिमीले जे गरिरहेका छौ ठिक गरिरहेका छौ ?
के तिमी बाँचिरहेको प्रमाण छ तिमीसँग ?
डुङडुङती किन गन्हाइरहेको तिमी ?
बेवारिसे पुरिएको त म हुँ
ए सरकार
होशियार !
बर्खायाम अझै बाँकी छ
थामिएको छैन सुनकोशी
चर्किएको घरभित्र
टाङटाङ टुङटुङ ठोक्किएर
खाली प्लेटहरु
आइरहेको छ परकम्प
र बढ्दैछ भयावहता ।

ऊ

By- साँझ किराती

ऊ साह्रै खराब छ
यसो पनि के भनिहाल्नु !
यो दुनियाँमा झुठो बोल्ने
ऊ एक्लो मान्छे हुँदै होइन
सायद सत्य बोल्नु
उकालो चढ्नु जस्तै हो क्यारे !
बरू झुट नै सही
ओरालै झरिरहन्छ,
मान्छे ।
साह्रै घाती छ ऊ
यसो त झन के भन्नु र !
यसो गर्छु भनेर त्यसो नगरेको न हो
यो दिन्छु भनेर त्यो नदिएको न हो
कुन चाहिँ ठूलो कुरो भयो, यो !
धोकाधडीमा
कुनै पे्रमी
वा पे्रमिकाले
दिनहुँ ज्यान फाल्ने यो संसारमा ।
ऊ साह्रै निठुर छ
यस्तो पनि त कसरी भन्नू ?
समय भएपछि
टुप्लुक्क आइपुग्छ आँगनीमा
परै जोडेर जुम्ल्याहा हात
टुसुक्क बस्छ पिर्कामै
फुकाउँछ पोयो दुःखसुखको
गर्छ कुरा फाटेको लुगाको
मार्छ बात् चुल्होमा बल्ने आगोको ।
मान्छे चाहिँ हो है खास्साकै !
अरुबेला जेसुकै गरुन्
जहाँसुकै रहून्
हामीलाई के मतलब ?
भिरेर आउँछ हाम्रै हुलिया
पहिरिएर आउँछ
अरबबाट फर्किनेले दिएको
कुुनै कम्पनीको नामसहितको कपडा
पाउमा उही हवाइ चप्पल !
मागेर ल्याउँछन्
वा खोसेर ?
हामी जस्तै
कोहीको,
आङबाट निस्कने पसिनाको गन्ध
साँच्चै चिन्न पो गाह्रो !
को कसको प्रतिच्छायाँ
ऊ,
वा हामी ?
त्यसैले
गाली नगर भो अब
पुग्यो,
नसराप अब उसलाई
आखिर नखाई को बाँच्छ यहाँ ?
खायो होला दुई–चार योजना !
गर्‍यो होला दायाँबायाँ
एक–दुई परियोजना !
मह काढ्यो उसले
हात चाट्यो कसले ? उसैले ।
के अचम्म भो त ?
आखिर उस्तो जाली पनि त होइन ऊ !
छली द्रोणाचार्यझैं
मागेन कुनै एकलव्यको सिङ्गै बुढीऔंला
खाली उसले माग्यो
त्यही बुढीऔंलाको मञ्जुरीनामा
बदलामा
छाती खोलेरै
ढाल्यो सिङ्गो राँगा
बगायो रक्सीको सप्तकोशी ।
अनि
कसरी हुन्छ खराब ?
कसरी हुन्छ घाती ?
कसरी हुन्छ निठूर ?
ऊ,
अर्थात् नेता ।

अझै त म हारेको छैन

By :

स्वप्निल स्मृति

अझै त म हारेको छैन
जिन्दगीको सेक्मुरी फूल
मुर्झाएको छैन !
धुलोबाट उठेको म धुलैसरी ढलेँ हुँला
यसको अर्थ फेरि कैल्यै उठ्न नसक्ने म हैन
कदम–कदममा छ कम्पन, अझै कति ढल्नु होला !
केहीछिन रोकियुँला तर हिँड्न छोड्ने छैन
अझै त म हारेको छैन
तर्सें हुँला हिउँपहिरोले शीरको चोमोलुङ्मा काँप्दा
यसको अर्थ जिउँदै छु म सातो हराएको छैन
फाट्यो होला धर्ती पनि, मनको आकाश खस्यो होला
तर, अझै जिन्दगीको बाटो हराएको छैन
अझै त म हारेको छैन

एक संकल्प

By : सागर तामाङ

_फुटेका
सपनाका टुक्राहरु बटुलेर ...
मलाई बनाउँनु छ एउटा तारा
र
सजाउनु छ
त्यो मनको निलो आकाशमा ।

_झरेका
आँशुका थोपाहरु अञ्जुलीमा थमाएर
मलाई बनाउँनु छ
त्यो हृदयको मझेरिमा एउटा तलाउ
र
फुलाउनु छ
प्रेम र सदभावका धेरै कमलहरु ।
_ढलेका
साहसहरु बटुलेर
मलाई उभ्याउनु छ संकल्पको एउटा पहाड
र
त्यै पहाडमा उभिएर
उठाउँनु छ
धेरै माथि-माथि
मेरो सगरमाथाको उचाई ।
_भाँचिएका
रहरका टुक्राहरु बटुलेर
मलाई बनाउँनु छ मनको एउटा चङ्गा
र
उडाउनु छ
क्षितिज भन्दा माथि-माथि
बादलहरुको त्यो देशमा ।
_सम्हाल्दा- सम्हाल्दै
पोखिएर झरेका
जीवनका पलहरु सँगालेर
मलाई बनाउँनु छ, समयको एउटा जहाज
र
त्यै जहाजमा
बोकेर
विचार, प्रेम र सदभावका कमलहरु
मलाई पुग्नु छ ती वस्तीहरुमा _
जहाँ मान्छेहरुले भेटिएका छैनन् अझै
_आफ्नै जीवनको उज्यालो बिहानी
_आफ्नै अस्तित्वको अग्लो पहाड
_आफ्नै सपनाहरुको एउटा क्षितिज
र
_आफ्नै विचारको फराकिलो आकाश ।

एउटा भुइँचालोे थाम्नु छ मुटुभित्र

By : Chandra Gurung

हिँडिरहेको एउटा मस्त घाम
मध्याह्न दिन, चिप्लिझर्छ धरहराको निधारबाट ......
घामसँगै लडिझर्छन् उज्यालाहरू
दुर्धटनाग्रस्त बन्छन् आशाका किरणहरू ।
हेर्दाहेर्दै
अन्धकारको साम्राज्य फैलिन्छ
अस्त–व्यस्त दृश्यहरूको भीड लाग्छ
अतास र हाहाकारको संयुक्त जुलुस निस्किन्छ ।
हर धडकनले दुःख गाइरहेको यसपल
थाम्नु छ एउटा भुइँचालो मुटुभित्र ।

चारैतिर
विनाशको ताण्डव मच्चिन्छ
समय लरखराउँदै हिँड्छ
चोटग्रस्त बन्छन् थुप्रै सुनौला सपनाहरू
सलबलाइरहन्छन् अकाल मृत्युहरू
जीर्ण आँखाले गुमाउँछन् आफ्ना जवान ज्योतिहरू
मनभित्र फुटिरहन्छ सन्तापको ज्वालामुखी ।
यस बेवारिस वर्तमानमा
थाम्नु छ एउटा भुइँचालो मुटुभित्र ।
यहाँवहाँ
निरीह अनुहारहरू घोचिरहन्छन् मनमस्तिष्कमा
चिन्ताग्रस्त निधारभरि फैलिन्छ निराशा
बागबगैँचातिर रुन्छ फूलको उदासी
हावा संगीतविहीन बन्छ
हिमाल–पहाड भत्किएको पहिचान ओढेर बस्छन्
खुट्टाहरू अन्योल कवाज हिँड्छन् ।
यस भग्नावशेष परिवेशमा
थाम्नु छ एउटा भुइँचालो मुटुभित्र ।
र,
छातिभित्र सपनाहरू उजाडिएको समय
पीडाग्रस्त आकाशमा ताराहरू उज्यालो उदाएकाछन्
साँझमा ढलेको थकित घाम
बिहान क्षीतिजमा सुन्दर सजिएको छ
दुःखको पहाडमाथिबाट चियाउँदै छ चकिलो जून
झरीमा रुझ्दै विश्वासको चरी
गीत गाउँदै छ मनको कौसीमा ।
चारैतिर,
जोश–जाँगर जुरमुराउँदै छ
आशा मुस्कुराउँदै छ
विश्वास बौरिँदै छ ।
घण्टाघर अप्ठ्यारो समय बोकेर उभिएको छ !
भत्किएको घरको थुप्रोबाट जीवनहरू मुस्कुराउँदै निस्किरहेका छन् ।
भोक र प्यासलाई मात दिँदै
धूलोले पुरिएको धर्तीबाट आशाहरू उठ्दैछन्
सहयोगी हातहरूको चहलपहल छ
साथ दिने खुट्टाहरूको ओहोरदोहोर छ
चर्किएका मनहरू जोड्न विशाल सागर उर्लिएको छ ।
यस सुन्दर चित्रमा भर्नु छ–
आँट नभत्किएको रंग
आकाङ्क्षा नमेट्टिएको रंग
रहर नहराएको रंग
इच्छा नमास्सिएको रंग
भरोसा नढलेको रंग
र, जीवनको विश्वासिलो रंग ।
थुप्रै जीवन शिर उठाउँदै पुनः हिँड्न खोजिरहेछन्
यिनकै लागि
थाम्नु छ एउटा भुइँचालो मुटुभित्र ।

भुइँचालो र फूल

By : Chandra Gurung

एउटा फूल
राखिदेउ त्यो सुनसान काखमा
गएको छ निदर्यी भुइँचालो यहाँ उपद्रो मच्चाउँदै ।...
आफ्नो सन्तानको यादमा रोइरहने
उजाड मरुभूमि बनेको यो आमा मनमा
चलोस संवेदनाको बतास ।

अर्को फूल टिपेर
सिउरिदेउ त्यो तरुनीको केशराशिमा ।
बेपत्ता प्रेमीको यादमा तडपिरहने एक्लो साँझ,
चकनाचूर सपना, र
मरणासन्न बनेको रहरलाई
हुनेछ अलिकति साथ ।
एउटा अर्को फूल
सजाइदेउ त्यो साथीको छातिमाथि देब्रे खल्तीमा ।
हराइरहेका बा–आमा पर्खिरहेका व्यग्र आँखा
आशिर्वाद लुटिएको शिर, र
रंग खोसिएको इन्द्रेणी जस्तो मुहारमा
कोरिने छ एक धर्को आशा ।
एउटा फूल
देउ आफ्नो भत्किएको संसार टुलुटुलु हेरिरहेकालाई ।
घाइते इच्छाहरू,
सौन्दर्य मासिएको बगैँचा जस्तो ओठ, र
जीवन निर्जन बगर बनेको समयमा
भरिनेछ केही उमंग ।
एउटा फूल
देउ त्यो वृद्ध जोडीलाई
आकाशबाट एउटा चम्किलो तारा बिलाएझैँ
यिनका बूढौली आँखाका गहराइबाट ज्योति गुमेको छ , र
खुशीहरू अपहरित भएकाछन् ।
यी अँध्यारा रातहरूमा
मुस्कुराउने कोशिश गर्नेछन् जून–तारा ।
एउटा फूल चढाउ
खेतबारीसित बगेर गएका सपनाहरूलाई,
घरसित भत्केका सुखशान्तिलाई, र
जीवनबाट हराएको सुगन्धलाई ।
पक्कै, यस उपहारले घाइते क्षितिजमा
फैलिने छ थप जिजीविषा ।
र,
एउटा फूल चाहिँ
अर्पण गर माटोमुनि पुरिएका खुशीहरूका लागि ।
सुनसान मनको ओडार, र
उजाड जीवनको बगैँचा ।
हो, यी फूल गजब हुनेछन् घोर निराशामा
कोर्ने छन् थप रंगहरू ।
साथी !
यही हो समय, बाँड फूलहरू असंख्य–
दया र मायाको फूल
भरोसा र विश्वासको फूल
मन र मानवताको फूल ।
बाँडेनौँ भने अहिले, ओइली जानेछन् व्यर्थै
हृदयको गमलामा हुर्किरहेका
यी सुन्दर फूलहरू ।

"मृत्यृलाई जितेकी छु"...

By : रिना बम्जन 'तामाङ

शालीन धर्तीमाता
जब, अचानक
थर्थराउदै काँप्न थाल्छन्
अनि
सृष्टि र सिर्जना
निमेषमै
भताभुङ्ग भएर
भग्नावशेषमा परिणत हुन्छ
र,
कायल बन्छ धरमर
बाँकी अंशहरू ।

हो,
त्यहि बाँकी अंशभित्रको
लाचार/ घायल मान्छे हुँ 'म',
अचेल,
मृत्यृले हरघडी जिस्काइरहन्छ,
मनमर्जी खेलाईरहन्छ
भूकम्प बनेर
तर्साइरहन्छ ।
जब मेरो मानव
जीवनअस्तित्व
मेटिदिन खोज्छ
भूकम्प बनेर मृत्यृहरू
म,
जीवनलीलाको अन्तिम
दस्तावेजमा
निशङ्कोच
हस्ताक्षर गर्न राजि हुन्छु
आत्माविश्वास/ आत्मासमर्पणकासाथ
तर
अँह !
ऊ,मार्दैन मलाइ ।
अन्तिममा,
फ्यात्त फ्याकिदिन्छ
च्यातेको/फाटेको धर्तीमाथि
म, फेरि
जीवन मोहले
तड्पिन्छु/ छट्पटिन्छु,
मृत्यृ भयले
आँतिन्छु र भाग्न खोज्छु कतै ।
मृत्यृ ताण्डवले निमोठेका
कयौं अबोध जीवनहरू
बिस्कुनसरी
यत्रतत्र लम्पसार छन्
बेग्र शरिर, बिक्षिप्त छाती, शिथिल आँखा
बाँधेर साहसका किलाहरूमा
लड्छु भन्छु-
यो प्रकृति बदशालाभित्र
ऊ, पुन:भूकम्प बनेर हल्लिदै
लडाउन खोज्छ/ मार्न खोज्छ
मेरो भरोसा र आँटहरूलाई ।
उ,,, त्यो प....रको
भग्नावशेषबाट
यौटा चित्कार
गुन्जयमान भैरहेछ
बचाउ बचाउ...!,
म केहि गर्न सक्दिन्
जीवनको भीख मागिरहेकोहरूलाई ।
टेकेको धर्ति फाटिदिन्छ/हल्लिदिन्छ
वरिवरि, जताततै सारालाई
मृत्यृ नङ्ग्राले कोतर्न खोजिरहन्छ
मृत्यृ दाराले चपाउन खोजिरहन्छ
बस, यतिखेर
म मृत्यृ, मृत्यृ देखिरहेछु ।
हो, मैले मृत्यृलाई
यसरी
नजिकबाट चिहाएकी छु
कयौं पटक सम्झौता गरेकी छु
लडेकी छु मृत्यृसँग
र फेरि उठेकोछु
चोमोलुङ्मा भएर
अब,
बिस्तारै बिस्तारै
मृत्यृ भयलाई पचाएकी छु
मैले मृत्यृलाई जितेकी छु,
हो,
म, अब मर्न डराउदिन ।
मैले मृत्यृलाई जितेकी छु ।
 

घरभित्र एउटा घर

By :
.......

विप्लव ढकाल
हाम्रो घर एउटै छ !
यो घरको सुनको छानो एउटै छ
हरियो आँगन एउटै छ, रङ्गीन फूलबारी एउटै छ
तर बाबा र मामुले हेर्ने ऐनाहरु छुट्टै छन् !
बाबा र मामु सुत्ने ओछ्यानहरु छुट्टै छन् !
.......
हाम्रो घरभित्र पस्ने बाटो पनि एउटै छ !
त्यही बाटोमा हिँड्दै
अफिसबाट आएर बाबा घरभित्र पस्दा
मामु सधैँ घरबाहिर निस्किनुहुन्छ !
मामुले भ¥याङ उक्लिँदै गर्दा
बाबा त्यही भ¥याङका सिँढीहरु ओर्लिनुहुन्छ !
.......
‘अब यो पुतली नखेल छोरी,
योभन्दा राम्रो पुतली त म किनिदिन्छु’
भन्नुहुन्छ मामु !
‘अब यो नाना नलगाऊ नानू,
योभन्दा सुन्दर नाना त म किनिदिन्छु’
भन्नुहुन्छ बाबा !!
.......
‘तिम्री मामु— मामु होइन,
ऊ त रगत खाने किचकन्नी हो
ऊसँग कहिल्यै नबोल्नू’ भन्नुहुन्छ बाबा !
‘तिम्रो बाबा— बाबा नै होइन,
ऊ त मान्छे खाने सैतान हो
ऊसँग कतै पनि नहिँड्नू’ भन्नुहुन्छ मामु !
.......
तर मलाई मेरी मामु— मामु जस्तै लाग्छ !
मलाई मेरो बाबा पनि— बाबा जस्तै लाग्छ !
मलाई उहाँहरु दुवै जनाको उत्तिकै माया लाग्छ
त्यसैले म यो भया¥ङको बीचमा
सधैँ एक्लै उभिइरहन्छु !
कि यही ढोकाको सँघारमा बसेर
पुतलीको आँखामा हेरिरहन्छु !
.......
हाम्रो घरभित्र एउटा घर छ !
यो घरमा— मामुले किनेका पुतलीका नानाहरु
एउटा अँध्यारो कुनामा फालिएका छन् !
यो घरमा— बाबाले किनिदिएका पुतलीहरु
अर्को अँध्यारो कुनामा लुकेर रोइरहेका छन् !
म पनि त पुतलीको आँखामा हेर्दै
एक्लै एक्लै रोइरहेकी छु !
.......
हामीले रोएको आँसुको दहमा
घरको छाया नै उल्टो छ निरा !
हिमालको शिर नै उल्टो छ,
आकाशको पैताला उल्टो छ !
के बाबाले किनिदिएको पुतलीलाई
मामुले किनिदिएको नाना लगाइदिन मिल्दैन ?
.......
(२०७२ असार ७ गते)

बुढो माझी र देश

By–चन्द्र गुरूङ

दिल बहादुर माझी
नारायणी वारि-पारि दिनहरू खियाउँछ ...
पानीकै गाउँतिर रमाउँछ
पानीकै गल्लीे-गल्ली डुल्छ ।
बिताउँछ-
रंगहीन/स्वादहीन/आकारहीन
पानी जस्तै जीवन ।

झुपरीको निँदालमा
बुढो रेडियो घ्यारघ्यराइरहन्छ-
अक्कासिएको महँगी
अस्तव्यस्त कुशासन
छरपष्टिएका बेथिती समाचार ।
अर्को कुनामा
दिल बहादुर पेरुङ्गे मनभरि छोपिरहन्छ
जीवनको आकाशमा रहरका चङ्गाहरू उडाउँदै
नारायणी तरेर गएकाहरू, जो-
जप्दै छन् ओँठभरि देश
भर्दै छन् अँगालोभरि देश
रसाउँदै छन् आँखाभरि देश ।
यो देश
चोक चोकमा आक्रोश चिच्याउँछ
सडकहरूमा बन्द-हडताल हिँड्छ
र, बिताउँछ संक्रमणकाल ।
दिल बहादुर माझी
नारायणी किनारमा कोरिरहन्छ क्यानभास-
घरकुरुवा वृद्ध आँखाहरू
अधुरो सुहागरात पर्खीरहेका यौवनपूर्ण रातहरू
बाका चुम्बन थाप्न आतुर कलिला गालाहरू ।
यो देश
थुप्रै-थुप्रैसित आफ्नो सिमाना नाघेर जान्छ
थुप्रै-थुप्रैसित आफ्नै आँगनमा अभाव बाँचिरहन्छ
र, एउटा भरिया चिन्ता बोकेर शहर पस्छ ।
दिल बहादुर माझी
नरायाणी किनारमा अनेक तर्कनाको माछीजाल बुन्दै बस्छ-
हूलका हूल अभावग्रस्त जीवनहरू
परदेशमा बग्ने रगतपसिना
विरानो रणमा ‘‘आयो गोर्खाली’’को गीत
रेडलाईट एरियाको अँध्यारो ।
दिल बहादुर माझी
खुम्चिएको निधारको एउटा भूगोल उचाल्दै सुस्ताउँछ थकान ।
सक्ने भए फनक्क फर्काइदिन्थे
बाटोमा छेकबार लाइदिन्थे
पीडाको गहिरो नारायणी तर्दै परदेशिएका छन् जो-
सजाउँदै हृदयको भित्ता भित्तामा देश
उचाल्दै शिरमाथि देश
टाँस्दै मनमस्तिष्कमा देश ।
देश चाहिँ
गहिरो दुखिरहन्छ बुढो माझीको छातिमा जस्तै
असंख्य असंख्य मुटुहरूमा
...छप्ल्याङ ...छुप्लुङ
...छप्ल्याङ ...छुप्लुङ ।